Ramowym aktem prawnym Unii Europejskiej określającym zakres i formy działania Europejskiego Systemu Statystycznego (ESS) jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 223/2009 z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie statystyki europejskiej. W maju 2015 r. dokonana została nowelizacja tego Rozporządzenia.
Przyszłość Europejskiego Systemu Statystycznego określa dokument przyjęty w maju 2014 r. – Wizja Europejskiego Systemu Statystycznego do roku 2020. Jest to strategiczna inicjatywa ESS mająca na celu sprostanie wyzwaniom, przed którymi staje statystyka europejska. Pełny tekst Wizji ESS 2020 jest dostępny na stronie Komisji Europejskiej.
Zgodnie z artykułem 4 wyżej wymienionego Rozporządzenia 223/2009: Europejski System Statystyczny (ESS) jest partnerstwem pomiędzy organem statystycznym Wspólnoty, którym jest Komisja (Eurostat), oraz krajowymi urzędami statystycznymi (KUS) i innymi organami krajowymi odpowiedzialnymi w każdym państwie członkowskim za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej.
Eurostat — urząd statystyczny Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu. Na poziomie Unii Europejskiej Eurostat zapewnia tworzenie statystyki europejskiej zgodnie z ustalonymi przepisami i zasadami statystycznymi. Eurostat utworzono w 1953 r. w celu wsparcia prac Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a od 1958 r., po powstaniu Wspólnoty Europejskiej stał się jedną z podstawowych jednostek Komisji Europejskiej. Misją Eurostatu jest dostarczanie Unii Europejskiej wysokiej jakości informacji statystycznych na poziomie europejskim, które umożliwiają porównania między krajami i regionami.
Krajowy urząd statystyczny (KUS) to wyznaczony przez każde państwo członkowskie organ odpowiedzialny za koordynowanie wszelkich działań prowadzonych na poziomie krajowym do celów opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyki europejskiej, który działa jako punkt kontaktowy Eurostatu w sprawach dotyczących statystyki. W Polsce tę rolę pełni Główny Urząd Statystyczny.
Inne organy odpowiedzialne w polskim systemie statystycznym za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej to:
- Ministerstwo Finansów
- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
- Ministerstwo Sprawiedliwości
- Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
- Komisja Nadzoru Finansowego
- Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej
Wykaz KUS i innych organów krajowych odpowiedzialnych za opracowywanie, tworzenie i rozpowszechnianie statystyki europejskiej wyznaczonych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej.
Począwszy od 2012 r., w ramach ESS wydawany jest raport, który ma na celu przegląd najważniejszych zmian w statystykach europejskich w danym roku oraz prezentuje organizację i strukturę ESS. Pokazuje również najważniejsze osiągnięcia w ramach systemu i przybliża czytelnikowi wyzwania zwiane z produkcją statystyk europejskich.
Zgodnie z artykułem 13 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 223/2009 sprawie statystyki europejskiej tworzony jest Europejski program statystyczny, który ma na celu zapewnienie ram w zakresie opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyki europejskiej, wyznaczenie głównych dziedzin i celów przewidywanych działań na okres nieprzekraczający pięciu lat. Europejski program statystyczny jest przyjmowany przez Parlament Europejski i Radę.
Obecnie obowiązuje Europejski program statystyczny na lata 2013-2017, którego obowiązywanie zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1951 z dnia 25 października 2017 r. zostało przedłużone do 2020 roku. Wersja ujednolicona rozporządzenia znajduje się w bazie aktów prawnych UE – EUR-Lex.
Polska statystyka publiczna, a w szczególności GUS jako jej krajowy koordynator, zobowiązany jest do udostępniania informacji statystycznej na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest przekazywanie przez GUS statystyk europejskich do Eurostatu. Dane wysyłane corocznie do urzędu statystycznego Unii Europejskiej charakteryzują się najwyższą częstotliwością przepływu. Dla przykładu w 2017 roku przekazano do Eurostatu 1868 plików z danymi.
1. Europejski System Statystyczny
2. Eurostat, Urząd Statystyczny Unii Europejskiej - Strona Główna
3. Unia Europejska - Strona Główna
4. Komisja Europejska - Strona Główna