Komisja Statystyczna Narodów Zjednoczonych – aktywność Polski

W ostatnich latach znacznie wzrosła aktywność Polski w globalnym systemie statystycznym koordynowanym przez Komisję Statystyczną Narodów Zjednoczonych.

Oprócz corocznego udziału Prezesa GUS w plenarnych sesjach Komisji, podczas których dyskutowane są strategiczne kwestie dotyczące rozwoju światowego systemu statystycznego, przedstawiciele polskiej statystyki publicznej uczestniczą w spotkaniach grup roboczych i seminariach, a także międzynarodowych konsultacjach dotyczących różnych dziedzin statystyki organizowanych w ramach systemu statystycznego NZ, wypełniając odpowiednie kwestionariusze, uczestnicząc w badaniach, a także przekazując uwagi do dokumentów i raportów.

Eksperci GUS uczestniczą regularnie w spotkaniach tzw. city groups^[1] systemu statystycznego ONZ w tematyce:

• Ottawa Group on Prices Indices
• Delhi Group on Informal Sector Statistics
• Oslo Group on Energy Statistics
• Wiesbaden Group on Business Registers
• Voorburg Group on Service Statistics
• Washington Group on Disabilities Statistics

Jednocześnie Prezes GUS oraz przedstawiciele polskiej statystyki publicznej uczestniczą w najważniejszych inicjatywach jakie obecnie realizowane są w ramach systemu statystycznego Narodów Zjednoczonych.
Do przekrojowych ciał funkcjonujących w ramach ONZ, których działalność opisano szerzej poniżej można zaliczyć:

• Expert Group on the Integration of Statistical and Geospatial Information
• Global Working Group on Big Data for Official Statistics

Powyższe ciała mają za zadanie odpowiednio wypracowywanie standardów dotyczących łączenia statystyki z informacją geoprzestrzenną oraz wykorzystywanie w statystyce publicznej nieoficjalnych nowych źródeł danych (wielkie zbiory Big data). Od 2018 r. Prezes GUS kieruje pracami Zespołu zadaniowego GWG Big Data – Task Team on Training, Skills and Capacity-building. Eksperci GUS uczestniczą natomiast w zespołach zadaniowych wspomnianej grupy, które zajmują się różnymi aspektami wykorzystywania wielkich zbiorów danych do celów statystycznych w obszarze statystyki cen i statystyki rolnej (zdjęcia satelitarne). Obie dziedziny mają szczególne znaczenie w budowie odpowiedniego potencjału statystyki publicznej w dobie wzrastającej konkurencji ze strony nowych, niepublicznych źródeł danych,

• Friends of the Chair group on the Fundamental Principles of Official Statistics

Uczestnictwo w pracach na forum Grupy zajmującej się problematyką implementacji Podstawowych Zasad Statystyki Oficjalnej^[2] (Fundamental Principles of Official Statistics – FPOS) w systemach statystycznych państw członkowskich ONZ rozpoczęło się w 2018 roku. Działalność grupy została rozszerzona o problematykę danych otwartych (open data). Głównym jej zadaniem jest wypracowywanie strategii oraz wytycznych dotyczących implementacji i stosowania FPOS w obrębie systemu statystycznego Narodów Zjednoczonych, również w kontekście nowych źródeł danych, a także problematyka danych otwartych.

Udział przedstawicieli GUS w grupie Friends of the Chair group on the Fundamental Principles of Official Statistics jest kontynuacją historycznego udziału i zasług przedstawicieli polskiej statystyki publicznej w wypracowaniu Podstawowych Zasad Statystyki Oficjalnej — flagowego dokumentu ONZ w dziedzinie statystyki. Do dzisiaj stanowi on dla wszystkich służb statystycznych państw w obszarze ONZ swoisty drogowskaz w pracach nad kształtowaniem roli i funkcji statystyki we współczesnym społeczeństwie oraz jest gwarancją niezależności oraz wysokiej jakości oficjalnych statystyk.

Polska przedstawiła pierwszy projekt tekstu zasad na 38. plenarnej Sesji Konferencji Statystyków Europejskich w Genewie (11—15 czerwca 1990 roku), a także stanęła na czele grupy roboczej powołanej celem wypracowania treści dokumentu mającego charakter rezolucji, która zyskała poparcie 27. Plenarnej Sesji Komisji Statystycznej w 1993 roku. Dokument został następnie przedstawiony Komisji Statystycznej Narodów Zjednoczonych w lutym 1994 roku i rekomendowany do przyjęcia jako Rezolucja Rady Społecznej i Gospodarczej. Rada przyjęła Podstawowe Zasady Statystyki Oficjalnej jako oficjalny dokument ONZ w roku 1995, tj. w roku jubileuszu 50-lecia ONZ.

Dokument będący przedmiotem przytoczonych wyżej działań stanowił na przełomie lat 90. mocne wsparcie dążeń oficjalnej statystyki do przywrócenia lub umocnienia jej funkcji publicznej jako niezaangażowanej i obiektywnej w skomplikowanym układzie sił politycznych istniejącym w krajach przechodzących transformację ustrojową. Ponadto, poprzez mocno sformułowane zapisy dotyczące poufności informacji, „Zasady” stworzyły przesłanki do przywrócenia i pogłębienia zaufania do oficjalnych statystyk. Kolejną nowatorską wytyczną „Zasad” było określenie metod osiągania zgodności metodologicznej statystyk krajowych ze standardami międzynarodowymi, przez co stworzono warunki do efektywnej wymiany informacji w skali międzynarodowej. Niepodważalną wartością dokumentu było również określenie kierunków i form współpracy pomiędzy statystyką a organami administracji i społeczeństwem, jak również pomiędzy statystyką i innymi systemami informacyjnymi w kraju.

Nie mniejsze znaczenie wspomniany dokument ma dzisiaj w budowie niezależności i odpowiedniej jakości statystyk oficjalnych w krajach Organizacji Narodów Zjednoczonych.  Przykładowo w Polsce szereg sformułowań przytoczonych w Podstawowych Zasadach Statystyki Oficjalnej wykorzystano m.in. przy opracowaniu ustawy o statystyce publicznej z dnia 29 czerwca 1995 roku. Dokument stanowi także inspirację dla regionalnych dokumentów wyznaczających standardy jakości takich jak Europejski kodeks praktyk statystycznych^[3] czy Rekomendacja Rady OECD dot. dobrych praktyk statystycznych^[4]

Ponadto w ramach działań powiązanych z aktywnością Komisji Statystycznej ze znacznym zaangażowaniem polskich ekspertów warto wymienić:

• monitorowanie celów Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju za pomocą porównywalnych i odpowiedniej jakości wskaźników. Wyrazem wysokiej oceny polskich osiągnięć i działań dot. powyższej tematyki był wybór przedstawiciela polskiej statystyki publicznej na współprzewodniczącego Grupy Sterującej UNECE (Steering Group on Statistics for Sustainable Development Goals (SDGs)) zajmującej się wypracowywaniem strategii dotyczącej systemu monitorowania na poziomie europejskim realizacji ww. celów w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Grupa ściśle współpracuje z ciałami zajmującymi się zagadnieniami zrównoważanego rozwoju na poziomie globalnym,
• aktualizację wydanego po raz pierwszy w 1954 roku i ostatnio aktualizowanego w 2003 roku podręcznika Handbook of Statistical Organization^[5], który zawiera wytyczne dla prawidłowego funkcjonowania systemu statystycznego państw członkowskich ONZ. Polska uczestniczy w konsultacjach wszystkich rozdziałów podręcznika, a szczególnie w pracach nad rozdziałami dotyczącymi wykorzystania przez statystykę publiczną wielkich zbiorów Big data oraz informacji geoprzestrzennych.

Warto też wspomnieć, że w 2018 roku, uwzględniając szeroką działalność polskiej statystyki publicznej, a także jej osiągnięcia na arenie międzynarodowej, rozpoczęły się intensywne starania GUS dotyczące zgłoszenia kandydatury Polski do członkostwa w Komisji Statystycznej Narodów Zjednoczonych. Przedstawicielstwo RP przy ONZ, na polecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych zgłosiło udział naszego kraju w wyborach do tego ciała w 2021 roku na kadencję w latach 2022-2025.