Słownik Pojęć jest uporządkowanym zbiorem pojęć używanych przez statystykę publiczną do opisu zjawisk społecznych, gospodarczych oraz środowiskowych. Każde pojęcie posiada szczegółowy opis w tym m.in. definicję oraz jej źródło pochodzenia. Pojęcie to termin lub wyrażenie określające w sposób zwięzły i precyzyjny charakterystykę opisywanego zjawiska lub przedmiotu.
Opis pojęć gromadzony jest Systemie Metadanych Statystycznych i udostępniany na Portalu Internetowym GUS dla szerokiej grupy użytkowników danych statystycznych. Słownik Pojęć jest jednym z elementów Systemu Metadanych Statystycznych, w którym gromadzone są również inne metadane wykorzystywane w statystyce publicznej.
Pojęcie stanowi najważniejszy element opisu zmiennej używanej w statystyce publicznej. Zmienna to podstawowa cecha stanowiąca przedmiot badania statystycznego. Poprzez powiązanie zmiennej z odpowiednim pojęciem, określone zostaje jej znaczenie. Pojęcie w jednoznaczny sposób definiuje zmienną (pozyskiwaną lub publikowaną przez statystykę publiczną) wykluczając tym samym możliwość wystąpienia różnic interpretacyjnych tego samego zagadnienia.
Rys historyczny
Pierwsze założenia do budowy Słownika Pojęć zostały opracowane w latach 1997 - 1998 w zespole ds. opracowania koncepcji Wspólnej Bazy Opracowań, przy wsparciu ówczesnego Departamentu Standardów, Rejestrów i Informatyki.
W pracach wykorzystano:
- doświadczenia z prac (teoretycznych i użytkowych) prowadzonych dotychczas w tym zakresie przez GUS,
- wyniki prac EUROSTAT-u mających na celu swobodny przepływ danych statystycznych pomiędzy krajami Unii Europejskiej i wykorzystywania ich przez zainteresowane instytucje.
W 1999 r. zakończone zostały prace projektowe umożliwiające jednostkom autorskim wprowadzanie opisu pojęć stosowanych w statystyce. Wstępna lista pojęć, została przygotowana przez departamenty autorskie, zweryfikowana i wprowadzona do Słownika. Lista była sukcesywnie uzupełniana.
W latach 2001 – 2002 wprowadzono do bazy Słownika Pojęć pojęcia związane z NSP 2002 i PSR 2002.
W 2009 r rozpoczęto prace nad Systemem Metadanych Statystycznych (SMS), który obecnie stanowi centralne źródło metadanych wykorzystywanych w statystyce publicznej.
W Systemie Metadanych Statystycznych funkcjonuje model metadanych Słownik Pojęć, w którym gromadzone są pojęcia wraz z ich opisem. Administratorem merytorycznym modelu Słownik pojęć jest Departament Programowania, Koordynacji Badań i Rejestrów (PR). Gromadzenie opisów pojęć w modelu Słownik Pojęć jest procesem ciągłym i podlega ciągłemu doskonaleniu. Obecnie funkcjonujący model Słownika Pojęć w Systemie Metadanych Statystycznych został zmieniony w stosunku do wcześniejszych rozwiązań. Jednostki autorskie przy tworzeniu opisów pojęć wykorzystują również definicje pojęć pochodzące z istniejących - publicznie dostępnych dokumentów (m.in. normatywnych źródeł).