W ramach prowadzonego przez GUS badania cen konsumpcyjnych co roku weryfikowana jest lista reprezentantów stosownie do zmieniającego się modelu konsumpcji oraz zmian zachodzących na rynku. Oznacza to, że w wyniku weryfikacji wprowadza się nowe towary i usługi, a eliminuje te, które straciły cechy reprezentatywności lub zniknęły z rynku. Dodatkowo aktualizuje się opisy niektórych produktów. Przy weryfikacji wykorzystuje się wyniki dokonywanej na bieżąco analizy lokalnego rynku, m.in. w trakcie notowania cen. Bierze się pod uwagę różnorodność asortymentową, systematyczność dostaw i ciągłość sprzedaży w celu oceny możliwości kontynuacji notowań cen w ciągu całego roku. Lista reprezentantów jest bowiem weryfikowana tylko raz w roku, co oznacza, że w ciągu roku muszą być badane wybrane  do próby towary i usługi. Nie ma w tym zakresie dowolności wyboru produktów przez ankietera. Ankieter wybiera jedynie na początku roku producenta i cechy danego towaru czy usługi. Na przykład na liście znajduje się Mleko krowie o zawartości 3,2%-3,5% tłuszczu. Na rynku dostępne jest o tej zawartości tłuszczu mleko Łaciate, Wypasione, Mleko świeże, itp. Ankieter w danym rejonie badań wybiera najbardziej popularne mleko, np. Wypasione i bada jego ceny we wszystkich miesiącach danego roku. Podobnie bada się pozostałe towary reprezentanty czy to z zakresu żywności czy też towarów nieżywnościowych, np. telewizory, pralki, proszki do prania itp. Zamiana wybranego na początku roku produktu na inny może nastąpić jedynie w przypadku wycofania tego produktu ze sprzedaży w badanym rejonie lub w sytuacji, gdy będzie występować sporadycznie i trudno byłoby utrzymać ciągłość notowań.

Z uwagi na fakt, iż dynamika cen obliczana jest przez porównanie tych samych produktów lub o takich samych parametrach jakościowych, w trakcie podmiany reprezentanta konieczne jest dokonywanie odpowiednich korekt jakościowych (zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1334/2007 z dnia 14 listopada 2007 r.).

Nowy towar może zostać uznany za bezpośrednio porównywalny (równoważny pod względem jakości) z poprzednim, jeżeli:

• jest wyrobem tego samego producenta,
• ma ten sam skład surowcowy oraz parametry technicznie i jakościowe, istotne dla nabywcy,
• ma tę samą jednostkę sprzedaży lub różnica w tym zakresie jest niewielka,
• ma ten sam rodzaj opakowania,
• jest w tym samym gatunku,
• różnice są nieistotne dla nabywcy i mogą dotyczyć cech związanych z gustem i upodobaniami konsumenta.

Wiele grup towarów i usług konsumpcyjnych wymaga jednak bardziej szczegółowego i indywidualnego podejścia doboru reprezentantów. Takim przykładem mogą być towary z zakresu odzieży i obuwia, gdzie w związku z intensyfikacją przeobrażeń na odzieżowym rynku detalicznym zdecydowano się zmienić sposób definiowania reprezentantów wytypowanych do badania cen konsumpcyjnych. Nowe podejście dotyczy doboru kluczowych charakterystyk jakościowych towarów objętych notowaniem. O zmianach dokonanych w badaniu cen konsumpcyjnych z tego zakresu GUS informował użytkowników na bieżąco na stronie internetowej (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/informacja-w-sprawie-weryfikacji-badania-cen-konsumpcyjnych-w-grupie-odziez-i-obuwie,11,1.html).

W latach 2016-2018 weryfikacji podlegało corocznie kilka procent reprezentantów, przy czym zdecydowana większość to zmiany w opisach notowanych towarów i usług, powodujące nieporównywalność z poprzednim okresem badania (np. zmiana w zakresie wielkości przekątnej ekranu TV – dalej obserwowane są TV Led, ale w jednym roku są to 32-calowe, a w innym już 55-calowe, ze względu na zmiany zachodzące na rynku detalicznym).

W 2019 r. w porównaniu do 2016 r. ok. 16% próby stanowiły nowe reprezentanty, a ok. 18% zostało usuniętych. Większość  zmian dotyczyła zmiany opisów jakościowych (np. zmiana gramatury, uszczegółowienie opisu reprezentanta, zmian technologicznych, charakterystyk jakościowych, nowych ofert usługowych, itd.).  Przykładowo do 2018 r. badaniem objęte były jaja świeże (z wyjątkiem małych), fermowe, natomiast od 2019 r. GUS obserwuje dwa reprezentanty: jaja kurze świeże (z wyjątkiem małych), chów klatkowy lub ściółkowy oraz jaja kurze świeże (z wyjątkiem małych), chów wolnowybiegowy. Zmiana ta traktowana jest jako jeden reprezentant usunięty a dwa dodane jako nowe.

Od 2016 r. usunięto przykładowo świetlówkę kompaktową (energooszczędną), odtwarzacz płyt Blu-Ray, przenośny odtwarzacz multimedialny typu MP4, budzik elektroniczny, kamerę internetową, nagrywarkę DVD do komputera. Dodano natomiast m.in. abonament "Netflix", pakiet z możliwością równoczesnego oglądania na dwóch ekranach w jakości HD, odkurzacz iRobot, myjkę elektryczną (akumulatorową) do mycia okien, głośnik bezprzewodowy bluetooth.

Karolina Banaszek
Rzecznik Prasowy Prezesa GUS