Najbliższy Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań będzie przeprowadzony od 1 kwietnia 2021 r. do 30 czerwca 2021 r., obecnie trwają prace organizacyjne i przygotowawcze do spisu.

Spis będzie poprzedzony dwoma spisami próbnymi:

  • realizacje pierwszego spisu próbnego zaplanowano w dwóch gminach od 1 do 30 października 2019 r.,
  • drugi jest zaplanowany od 1 do 30 kwietnia 2020 r. w 16. gminach, po jednej w każdym województwie.

Zaplanowany na 2021 r. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań będzie w pełni realizowany przy użyciu interaktywnego formularza spisowego dostępnego na stronie GUS. Obowiązkiem spisowym będą objęte:

  • osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami na terenie Polski, osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania;
  • mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami.

Aby zapobiec sytuacji, w której zobowiązany do spisu mieszkaniec Polski nie ma możliwości dokonania samospisu (np. z powodu braku dostępu do urządzeń i Internetu), ustawa zobowiązuje następujące podmioty do udostępnienia odpowiedniego pomieszczenia i sprzętu do realizacji samospisu:

  • urzędy statystyczne i pozostałe jednostki statystyki publicznej,
  • urzędy wojewódzkie,
  • urzędy obsługujące wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz gminne jednostki organizacyjne.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach (gdy osoba objęta obowiązkiem spisowym nie będzie mogła wypełnić w żaden sposób formularza elektronicznego) rachmistrze spisowi będą kontaktowali się z tymi osobami telefonicznie lub osobiści, aby pomóc w dopełnieniu obowiązku spisowego.

Spis powszechny dostarcza pełnych danych o społeczeństwie, a jego wyniki są m.in. podstawą do prowadzenia bilansów liczby ludności w latach między spisowych. Są to jedyne wyniki badań, które odzwierciedlają pełny obraz społeczeństwa z uwzględnieniem profilu demograficznego mieszkańców Polski i ich warunków życia.

Obowiązek realizacji spisów nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej art. 4 Rozporządzenia (WE) nr 763/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 9.07.2008 r. Spisy powszechne są realizowane raz na 10 lat na podstawie ustawy opisującej szczegółowe warunki realizacji tego badania. Ostatni spis był realizowany na postawie ustawy z 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. (Dz. U. 2010 nr 47 poz. 227).

Obowiązek realizacji spisów powszechnych spoczywa na Prezesie Głównego Urzędu Statystycznego, który jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach statystyki. Prezes GUS wykonuje swoje zadania przy pomocy służb statystyki publicznej, szczegółowo opisanych w rozdziale 3. ustawy o statystyce publicznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 649 i 730). Powyższa ustawa ustala również zasady, organizację i tryb prowadzenia badań statystycznych. W odniesieniu do spisu powszechnego ustawa wskazuje, że udział w badaniu jest obowiązkowy, a realizacja spisu wymaga odrębnej ustawy (art. 9. ustawy o statystyce publicznej). Zgodnie z ustawą statystyka publiczna zapewnia rzetelne, obiektywne i systematyczne informowanie społeczeństwa, organów państwa i administracji publicznej oraz podmiotów gospodarki narodowej o sytuacji ekonomicznej, demograficznej, społecznej oraz środowiska naturalnego. Wypełnienie tego zobowiązania gwarantuje m.in. realizacja spisów powszechnych, których wyniki pokazują obraz całej populacji Polski.