Informacja na temat zmian w zakresie „koszyka inflacyjnego” w 2025 roku



Jak co roku Główny Urząd Statystyczny wprowadził do nowej edycji badania zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych aktualizacje, których celem jest dostosowanie założeń badania do zmian zachodzących na rynku.
- Główna zmiana dotyczy uaktualnienia systemu wag stosowanego przy agregacji wskaźników zmian cen obserwowanych dla poszczególnych grup towarów i usług w celu obliczenia wskaźnika ogółem. W 2025 roku zastosowany został system wag oparty na wstępnych wynikach badania wydatków gospodarstw domowych z 2024 roku, prowadzonego metodą reprezentacyjną na terenie całego kraju. Aktualny system wag na rok 2025 jest dostępny w Dziedzinowej Bazie Wiedzy „Ceny”. Zakres danych obejmuje informacje o strukturze wydatków konsumentów ogółem, a także dla 7 typów gospodarstw domowych oraz dla wszystkich poziomów Klasyfikacji Spożycia Indywidualnego według Celu ECOICOP (najniższy poziom klasyfikacji to ok. 340 grup elementarnych określających szczegółowe grupy asortymentowe).
System wag stosowany w obliczeniach wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2025 r. dla 12 podstawowych grup towarów i usług kształtuje się następująco:
- Kolejna zmiana dotyczy listy towarów i usług, dla których każdego miesiąca są pozyskiwane poziomy cen i cechy jakościowe produktów. Lista ta obejmuje towary i usługi nabywane przez gospodarstwa domowe do celów bieżącego spożycia. Wytypowane do badania cen towary i usługi są przyporządkowywane do najniższego szczebla klasyfikacji, tak aby zapewnić reprezentatywność dla każdej grupy elementarnej. Lista produktów ustalana jest między innymi na podstawie obserwacji rynku przez ankieterów, wpisów w książeczkach wydatków gospodarstw domowych, analiz danych otrzymywanych od gestorów, np. o zakupach dokonywanych w różnych placówkach handlowych (w tym sieciach handlowych) lub przez Internet, dzielenia się wiedzą w ramach współpracy międzynarodowej i dostępnych analiz rynkowych. W 2025 roku badanie poszerzono między innymi w zakresie obserwacji: żywności wegańskiej, usług medycznych, usług z zakresu wynajmu prywatnych środków transportu, sprzętu audiowizualnego, fotograficznego i informatycznego, gier i zabawek, sprzętu sportowego, usług związanych z rekreacją i sportem, gastronomią. Lista reprezentantów została również zweryfikowana poprzez uogólnienie opisów niektórych produktów z zakresu żywności czy ograniczenie obserwacji prasy.
- Poza nazwą towaru lub usługi, lista reprezentantów zawiera opis podstawowych cech jakościowych produktów, np. gramaturę, wymagany skład surowcowy, markę, typ, model, czy producenta. Informacje te pozwalają na kontynuowanie działań , których celem jest identyfikacja procesów związanych z ruchami cen wynikającymi z modyfikacji rozmiaru produktu przy nieproporcjonalnej zmianie jego ceny (tzw. zjawisko shrinkflacji). W tym zakresie doświadczenia z lat poprzednich wskazują na konieczność dalszego monitorowania sytuacji zarówno zmniejszania, jak i zwiększania gramatury produktu (tzw. downsizing i upsizing) wraz z pozostawieniem bez zmian lub zwiększeniem ceny za określoną jednostkę miary produktu. Dodatkowo, w miarę możliwości, badane będą zmiany związane z modyfikacjami składu towarów, które wpływają na ich cechy jakościowe, ale nie są adekwatnie uwzględnione w poziomie ceny (tzw. skimpflacja).
- Ze względu na planowane wdrożenie w 2026 r. nowej wersji klasyfikacji spożycia indywidualnego według celu (COICOP2018) włączane do obecnej edycji badania towary i usługi mają także na celu zapewnienie reprezentatywności dla nowego zakresu grup produktów, np. w zakresie dań gotowych, wyrobów piekarskich, sprzętu sportowego, środków transportu i ich wypożyczania, usług związanych z profilaktyką zdrowotną, usług dostawy towarów.
Dodatkowo informujemy, że w bieżącym roku kontynuowane będą prace związane z rozszerzaniem metod pozyskiwania informacji o cenach. W 2025 r. dla ponad 30% grup elementarnych wskaźnik cen obliczany jest na podstawie notowań pochodzących z kilku źródeł danych o cenach. W zależności od rodzaju produktów będących przedmiotem badania, jak również od zwyczajów i upodobań konsumentów dotyczących miejsca dokonywania zakupów, gromadzone dane pochodzą bezpośrednio z systemów informatycznych sieci handlowych lub ze stron internetowych przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż on-line. W 2025 roku zwiększył się udział grup, dla których uwzględniane są zakupy realizowane w Internecie.
Zakres 12 głównych działów klasyfikacji we wskaźniku CPI w 2025 r. jest następujący:
Dział ECOICOP |
Liczba grup elemen-tarnych |
Liczba reprezen-tantów |
Przeciętna liczba cen zebranych w miesiącu |
Przykłady towarów i usług |
|
Żywność i napoje |
86 |
348 |
67640 |
Różne rodzaje pieczywa, mięsa, mleko, sery, jaja, owoce, warzywa, wyroby cukiernicze, przyprawy, dania gotowe, kawa, herbata, woda, soki |
|
Napoje alkoholowe |
13 |
33 |
6410 |
Różne rodzaje napojów spirytusowych, wina, piwa, papierosów, wyroby tytoniowe |
|
Odzież i obuwie |
18 |
143 |
20690 |
Materiały odzieżowe, odzież i bielizna damska, męska i dziecięca, wyroby pasmanteryjne, usługi odzieżowe, obuwie damskie, męskie i dziecięce, usługi obuwnicze |
|
Użytkowanie mieszkania |
25 |
69 |
19850 |
Opłaty na rzecz właścicieli, usługi związane z konserwacją i naprawami, utrzymaniem porządku, monitoringiem, zaopatrywanie w wodę, wywóz śmieci, usługi kanalizacyjne, nośniki energii (energia elektryczna, gaz, opał, energia cieplna) |
|
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie |
40 |
160 |
30940 |
Meble (do mieszkania i ogrodowe), sprzęt oświetleniowy, dywany i wykładziny, urządzenia gospodarstwa domowego, środki czyszczące i konserwujące, usługi związane z prowadzeniem domu |
|
Zdrowie |
15 |
83 |
45720 |
Wyroby farmaceutyczne (w tym refundowane), sprzęt terapeutyczny usługi lekarskie (lekarzy ogólnych i specjalistów), stomatologiczne, sanatoryjne |
|
Transport |
28 |
126 |
154730 |
Samochody osobowe nowe i używane, rowery, części zamienne, paliwa do prywatnych środków transportu, opłaty za parkowanie, transport powietrzny, kolejowy, drogowy, wodny |
|
Łączność |
11 |
59 |
1060 |
Usługi pocztowe, sprzęt telekomunikacyjny, usługi telefonii stacjonarnej i komórkowej, usługi internetowe, usługi w pakiecie |
|
Rekreacja i kultura |
53 |
209 |
27960 |
Sprzęt audiowizualny, fotograficzny i informatyczny, gry, zabawki, sprzęt sportowy, artykuły ogrodnicze, artykuły dla zwierząt domowych, opłaty za telewizję, książki, podręczniki, gazety, czasopisma, artykuły papiernicze, usługi turystyki zorganizowanej |
|
Edukacja |
11 |
21 |
2840 |
Opłaty za pobyt dziecka w przedszkolu, opłaty związane z nauką na różnych poziomach nauczania, kursy dla osób uczących się w systemie pozaszkolnym |
|
Restauracje i hotele |
7 |
64 |
10010 |
Usługi gastronomiczne świadczone przez restauracje, kawiarnie, bary, stołówki, usługi zakwaterowania świadczone np. przez hotele, schroniska, zakwaterowanie dla studentów |
|
Inne towary i usługi |
31 |
130 |
20010 |
Usługi fryzjerskie i kosmetyczne, środki kosmetyczne i higieniczne, biżuteria, artykuły podróżne, opłaty za pobyt dziecka w żłobku, opłaty związane z opieką dla osób w podeszłym wieku, ubezpieczenia, usługi finansowe, prawnicze, administracyjne, usługi pogrzebowe i cmentarne |