Spis w Generalnym Gubernatorstwie w 1943 roku
1 marca 1943 roku na terenie Generalnego Gubernatorstwa odbył się spis ludności. Instrukcja dla komisarzy spisowych została wydana przez okupacyjne władze niemieckie w języku polskim.
Fot. Dokument „Stwierdzenie stanu ludności w Generalnym Gubernatorstwie w dniu 1 marca 1943 roku. Instrukcja dla komisji spisowych”
W zbiorach Centralnej Biblioteki Statystycznej zachowała się publikacja wydana po spisie ludności z 1 marca 1943 roku przeprowadzonym na terytorium Generalnego Gubernatorstwa przez okupacyjne władze niemieckie.
Fot. Niemieckojęzyczna publikacja zawierająca dane zebrane podczas spisu ludności w 1943 roku
Spis ludności w 1946 roku
Pierwszy po II wojnie światowej spis sumaryczny ludności z 1946 roku przeprowadzono na podstawie Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 1946 roku. Podczas spisu zbierano informacje zbiorcze na arkuszu dla miast, arkuszu dla gromad wiejskich (sołectw), arkuszu dla gmin jednostkowych, a także dokonano zestawienia dla obwodu spisowego. Zasady organizacji spisu zawarte zostały w instrukcji dla komisarzy spisowych.
Fot. Instrukcja dla komisarzy spisowych w sprawie przeprowadzenia sumarycznego spisu ludności 1946 roku
W zbiorze dokumentów spisu z 1946 roku zachowała się unikalna odezwa „Do wszystkich Obywateli – Obywatelek Obwodu Gryfińskiego”, którą wydał Powiatowy Komisarz Spisowy – Bolesław Chmura p.o. zastępcy Pełnomocnika Rządu RP na Obwód Gryfin.
Fot. Odezwa do ludności w Gryfinie z apelem o udział w powszechnym sumarycznym spisie ludności w 1946 roku
Zbiorcze wyniki Powszechnego Sumarycznego Spisu Ludności w 1946 roku zostały opracowane w wydanej przez GUS w 1947 roku publikacji „Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r.”.
Fot. Publikacja „Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r.” wydana nakładem GUS
Spis ludności w 1950 roku
Pierwszy po II wojnie światowej spis powszechny przeprowadzono w grudniu 1950 roku według stanu o północy z dnia 2 na 3 grudnia. Ze względu na obszerność i kompleksowość, jak i rangę społeczną, spis ten otrzymał miano Narodowego Spisu Powszechnego. Przygotowanie Narodowego Spisu Powszechnego 1950, pierwszego pełnego spisu po II wojnie światowej, wprowadziła uchwała Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1949 roku.
Fot. „Monitor Polski” zawierający uchwałę Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1949 roku w sprawie prac przygotowawczych do Narodowego Spisu Powszechnego 1950 roku
Organizacja pierwszego po II wojnie światowej Narodowego Spisu Powszechnego, ze względu na jego istotne znaczenie dla ustalenia rzeczywistych danych w zmienionej powojennej sytuacji, była połączona z akcją promocyjną spisu, mającą na celu zachęcenie społeczeństwa do aktywnego i chętnego udziału w NSP 1950.
Fot. Ulotka „Narodowy Spis Powszechny 1950 r.” wydana przez GUS, zawierająca opis znaczenia NSP 1950
Spis ludności 1950 roku przedstawił ogromne zmiany, jakie zaistniały w wyniku II wojny światowej w liczbie ludności Polski i jej rozmieszczeniu. Wynikały one ze strat wojennych, okupacyjnych oraz ze zmiany granic i związanych z tym masowych przesiedleń (repatriacja Polaków, wysiedlanie Niemców, przesiedlanie Ukraińców, Białorusinów i Litwinów, osiedlanie się Polaków na Ziemiach Odzyskanych.
Fot. Arkusz Mieszkaniowo-ludnościowy (formularz A) Narodowego Spisu Powszechnego 1950 roku
Główny Urząd Statystyczny wydał serię ulotek promujących Narodowy Spis Powszechny w 1950 roku.
Fot. Ulotka wydana przez GUS promujące Narodowy Spis Powszechny w 1950 roku
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 1950 roku zostały opublikowane w 28 tomach w latach 1954 – 1959.
Fot. Wydawnictwa Narodowego Spisu Powszechnego 1950 roku opublikowane przez GUS w 1955 roku