Cel główny
Olimpiada statystyczna jest olimpiadą interdyscyplinarną. Jej celem jest upowszechnianie wiedzy i rozwijanie umiejętności z zakresu statystyki w obszarze analiz społeczno-gospodarczych z wykorzystaniem narzędzi informatycznych oraz stymulowanie aktywności w zakresie kompetencji interpersonalnych młodzieży szkół ponadgimnazjalnych.
Cele szczegółowe
- rozwijanie myślenia analitycznego oraz umiejętności poszukiwania informacji, ich analizy i interpretacji,
- zwiększenie zainteresowania metodami ilościowymi w analizach ekonomiczno-społecznych,
- doskonalenie umiejętności racjonalnego podejmowania decyzji w życiu zawodowym
i prywatnym, - promocja kierunków studiów obejmujących statystykę i inne przedmioty o charakterze ilościowym,
- poszerzenie współdziałania środowiska akademickiego i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych w zakresie kształcenia młodzieży uzdolnionej.
Zakres tematyczny
Zakres tematyczny olimpiady jest zgodny z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977, z późn. zm.) oraz z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184, z późn. zm.). Program, ujęty w sześć obszarów tematycznych, jest skorelowany z wybranymi zagadnieniami zawartymi w podstawie programowej następujących przedmiotów: matematyka, informatyka, statystyka, ekonomia, przedsiębiorczość, geografia i przyroda. Uczniowie biorący udział w olimpiadzie na etapie centralnym powinni wykazać się wiedzą i umiejętnościami z zakresu tych przedmiotów wykraczającymi poza podstawę programową dla szkół ponadgimnazjalnych.
Obszary tematyczne
Przedmiot, metody i organizacja badań statystycznych
Organizacja statystyki publicznej. Badania statystyczne. Etapy badania i rodzaje badań statystycznych. Wyszukiwanie, gromadzenie, selekcjonowanie, korzystanie z różnych źródeł i sposobów zdobywania oraz przetwarzanie i wykorzystywanie informacji statystycznych (publikacje i bazy danych statystycznych statystyki publicznej).
Analiza struktury, współzależności oraz dynamiki zjawisk masowych
Prezentacja graficzna i tabelaryczna danych. Miary dla danych indywidualnych i pogrupowanych: średnia arytmetyczna, średnia geometryczna, średnia harmoniczna, kwantyle w tym: mediana, dominanta, wariancja i odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne, klasyczny współczynnik zmienności, rozstęp, rozstęp ćwiartkowy, odchylenie ćwiartkowe, pozycyjny współczynnik zmienności, współczynniki asymetrii, kurtoza. Współczynnik korelacji Pearsona i współczynnik rang Spearmana. Przyrosty absolutne i względne. Indeksy łańcuchowe i o stałej podstawie, średni indeks zmian.
Podstawy rachunku prawdopodobieństwa
Klasyczna definicja prawdopodobieństwa; prawdopodobieństwo warunkowe; prawdopodobieństwo całkowite; pojęcia kombinatoryczne: permutacja, kombinacja, wariacja, wariacja z powtórzeniami; zastosowanie kombinatoryki do obliczania prawdopodobieństwa zdarzeń; schemat Bernoulliego, zmienna losowa skokowa, wartość oczekiwana i wariancja zmiennej losowej skokowej.
Rynek. Gospodarka. Przedsiębiorstwo
Rynek i jego elementy. Równowaga gospodarcza. Dochody i wydatki państwa. Deficyt budżetowy. Dług publiczny. Inflacja. Zmiany w gospodarce. Globalizacja gospodarki. Rynek pieniężny. Rynek kapitałowy. Rynek walutowy. Podatki. Bezrobocie. Podmioty gospodarcze. Organy rejestrowe. Analiza sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstw. Wynagrodzenia pracowników.
Przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce i na świecie
Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata. Zróżnicowanie gospodarcze świata. Wskaźniki rozwoju społecznego i gospodarczego: współczynniki urodzeń, zgonów, dzietności, feminizacji i maskulinizacji, przyrostu naturalnego, przyrostu rzeczywistego, średnia długość trwania życia, śmiertelność niemowląt, struktura wiekowa ludności, wskaźnik gęstości zaludnienia, wskaźnik urbanizacji, wskaźnik dynamiki zmian ludności, współczynnik aktywności zawodowej, stopa bezrobocia. Klasyfikacja państw świata z uwzględnieniem PKB, PKB per capita i HDI. Ludność świata. Działalność gospodarcza na świecie: zasoby naturalne, rolnictwo, przemysł, usługi, eksport i import. Geografia Polski: zagadnienia ludnościowe, środowisko przyrodnicze i działalność gospodarcza.
Struktura społeczna. Struktura klasowo-warstwowa polskiego społeczeństwa. Wskaźniki nierówności społecznych w Polsce, wykluczenia społecznego, wykluczenia cyfrowego. Przemiany polityczne i społeczno-gospodarcze po 1989 r. (w tym zmiany PKB, PKB per capita i inflacji). Samorząd terytorialny w Polsce: charakterystyki ilościowe samorządności w Polsce, struktura samorządu w Polsce, analiza dochodów i wydatków. Polska w Unii Europejskiej: charakterystyki ilościowe Unii Europejskiej dotyczące narodowości, ludności, języków.
Technologia, przyroda, nauki o zdrowiu
Opracowywanie informacji statystycznych za pomocą komputera, z wykorzystaniem arkuszy kalkulacyjnych (Excel). Sposoby gromadzenia danych. Nośniki danych i ich pojemności.
Wzrost zasobów danych w świecie
Przyczyny i występowanie chorób cywilizacyjnych w Polsce i na świecie. Ochrona przyrody i środowiska. Problemy ekologiczne w świecie. Zmiany środowiska naturalnego w wyniku działalności gospodarczej. Współczesne zagrożenia związane z rozwojem gospodarczym.
Zdrowie a długość trwania życia. Epidemie – najważniejsze współczesne zagrożenia. Główne problemy zdrowotne w różnych regionach świata.
Zalecana literatura
- Borowska G., Sprawozdawczość i analiza finansowa, WSIP, 2013
- Czechowska L., Janicki A., Święcicki K., W centrum uwagi. Część 2. Wiedza o społeczeństwie Podręcznik. Zakres rozszerzony, Nowa Era, 2014
- Dębski D., Dębski P., Funkcjonowanie przedsiębiorstw, WSIP, 2015
- Dębski D., Dębski P., Planowanie, analiza ekonomiczna i sprawozdawczość, WSIP, Warszawa 2013
- Dobrzańska B., Dobrzański G., Kiełczewski D., Ochrona środowiska przyrodniczego, PWN, Warszawa, 2015
- Domański, R., Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, PWN, Warszawa 2006
- Frey B., 75 sposobów na statystykę. Jak zmierzyć świat i wygrać z prawdopodobieństwem, Helion S.A., Gliwice, 2007
- Gorzelany T., W. Aue, Prowadzenie działalności gospodarczej, WSIP, 2015
- Griffiths D., Head First. Statystyka, Helion S.A., Gliwice, 2010
- Jakubowski J., Sztencel R., Rachunek prawdopodobieństwa dla (prawie) każdego, Warszawa, Script, 2002
- Janicki A., W centrum uwagi. Podręcznik do wiedzy o społeczeństwie dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy, Nowa Era, 2014
- Janicki A., Kięczkowska J., Menz M., W centrum uwagi. Część 1. Wiedza o społeczeństwie. Podręcznik. Zakres rozszerzony, Nowa Era, 2013
- Kałuszka M., Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka dla licealistów, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1999
- Korman D., Informatyka Europejczyka. Podręcznik z płytą CD. Część 2. Zakres rozszerzony, Helion Edukacja, 2013
- Kuciński, K. (red.), Geografia ekonomiczna, Wolters Kluwer, Warszawa, 2015
- Makieła Z., Rachwał T., Krok w przedsiębiorczość, Nowa Era, 2013
- Maksimowicz-Ajchel A., Zarys statystyki. Podręcznik do nauczania zawodów z branży ekonomicznej, WSiP, Warszawa, 2013
- Mielczarczyk Z., Podstawy finansów publicznych, WSIP, Warszawa, 2013
- Oczkoś E., Rachunek prawdopodobieństwa dla licealistów, Eremis, Warszawa, 2005
- Ostrowska D., Niedźwiecka E., Podstawy finansów przedsiębiorstw, Difin, Warszawa, 2015
- Podstawka M., Finanse, PWN, Warszawa, 2015
- Skłodowski J., Informatyka Europejczyka. Podręcznik z płytą CD. Zakres podstawowy, Helion Edukacja, 2012
- Sobczyk M., Statystyka, PWN, Warszawa, 2016
- Zawadzka G., Informatyka Europejczyka. Podręcznik z płytą CD. Część 1. Zakres rozszerzony, Helion Edukacja, 2013
Czasopisma
- „Ekonomista”
- „Gospodarka Narodowa”
- „Wiadomości Statystyczne”
- „Informacja o sytuacji społeczno – gospodarczej kraju”
- „Polska – wskaźniki makroekonomiczne”
- „Kwartalnik Statystyczny”
Bazy danych
- Bank Danych Lokalnych: http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks
- Baza Demografia: http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/
- Baza SDDS (Dane gospodarcze i finansowe dla Polski): http://stat.gov.pl/banki-i-bazy-danych/sdds/
- Dziedzinowe Bazy Danych: http://stat.gov.pl/banki-i-bazy-danych/platforma-analityczna-swaid-dziedzinowe-bazy-wiedzy/
PUBLIKACJE GUS
Roczniki statystyczne
- GUS, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2017, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
- GUS, Rocznik Demograficzny 2017, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
- GUS, Rocznik Statystyczny Przemysłu 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Rocznik Statystyczny Pracy 2015, ZWS, Warszawa, 2015 (wydanie co 2 lata)
- GUS, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Rocznik Statystyczny Województw 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Rocznik Statystyki Międzynarodowej 2015, ZWS, Warszawa, 2015 (wydanie co 3 lata)
Demografia
- GUS, Prognoza ludności na lata 2014-2050, ZWS, Warszawa, 2014
- GUS, Trwanie życia w 2016 r., ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
Finanse
- GUS, Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego 2015, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Monitoring banków 2015, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
Infrastruktura komunalna. Mieszkania
- GUS, Gospodarka mieszkaniowa w 2015 r., ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Infrastruktura komunalna w 2015 r., ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
Nauka i technika
- GUS, US Szczecin, Nauka i technika w 2015 r., ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, US Szczecin, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2012 – 2016, ZWS, Warszawa, 2016
Podmioty gospodarcze
- GUS, Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2009-2013, ZWS, Warszawa, 2015
- GUS, Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie półroczne)
- GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie półroczne)
Praca. Wynagrodzenia
- GUS, Aktywność ekonomiczna ludności Polski, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie kwartalne)
- GUS, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie kwartalne)
Rachunki narodowe
- GUS, Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych w latach 2012-2015, ZWS, Warszawa, 2017
- GUS, US Katowice, Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski 2015, Katowice, 2015 (wydanie co 3-4 lata)
Środowisko i turystyka
- GUS, Ochrona środowiska 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Turystyka w 2016 r., ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
Warunki życia
- GUS, Jakość życia w Polsce. Edycja 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
- GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2013 i 2014, ZWS, Warszawa, 2015 (wydanie co 2 lata)
Zdrowie
- GUS, Zdrowie i ochrona zdrowia w 2015 r., ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
Foldery, opracowania zbiorcze
- GUS, Polska w Unii Europejskiej 2017, ZWS, Warszawa, 2017 (wydanie roczne)
- GUS, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2016, ZWS, Warszawa, 2016 (wydanie roczne)
Publikacje spisowe
- GUS, Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa Polski - NSP 2011, ZWS, Warszawa, 2015
- GUS, Gospodarstwa domowe i rodziny z migrantami - NSP 2011, ZWS, Warszawa, 2015
- GUS, Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna. NSP 2011
Część I i II, ZWS, Warszawa, 2013, 2014
